Maraş’ın Mülkî Taksimatı (1915-1933)

Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılın ortalarında hem iç faktörlerin etkisi hem de Batılı devletlerin baskı ve müdahaleleri neticesinde taşra idaresinde ve mülkî tanzimde sık sık değişiklikler yaptı. Önce küçük eyaletleri birleştirdi. Daha sonra 1864’ten itibaren Vilayet Sistemi’ne geçerek aynı mantık üzerine büyükçe vilayetler oluşturdu. Ancak yüzyılın sonlarından itibaren bu kez tekrar mülhak livaları müstakil hale getirerek vilayetleri küçültmeye başladı. Hükûmet, Birinci Dünya Harbi’nde olduğu son senelerinde artık vilayet-kaza ve nahiye isimlerinde üç dereceli bir teşkilat oluşturmaya teşebbüs ettiyse de bu dönüşüm sonuçlandırılamadı. Bu süreç ancak TBMM tarafından 1921 ve 1924 yıllarında yapılan anayasal düzenlemelerle gerçekleşti. Maraş sancağı, ülkede yaşanan bu sürece paralel olarak XIX. yüzyılın tam ortalarında Adana Eyaleti’ne ilhak edildi. Eski jeopolitik ehemmiyetini kısmen yitiren Sancak, 1856’da Adana’dan tefrik edilerek 1866 yılına kadar müstakil mutasarrıflık statüsünde güçlü paşalar eliyle idare edilmiştir. Zikredilen tarihte yeni vilayet usulüne uygun olarak teşkil edilen Haleb vilayetine dâhil edildi. Bu tabiiyet, 1915 yılında tekraren müstakil bir mutasarrıflık/elviye-i müstakile haline geçirilinceye kadar sürdü. Maraş müstakil livası, 1921’de vilayet statüsüne çevrildi. Bu tetkikte Maraş sancağının/vilayetinin 1915-1933 yılları arasını kapsayan dönemi ele alınacaktır. Bu devredeki idarî/mülkî yapısı ve bu yapıda zamanla gerçekleşen değişim/dönüşümler karakteristik hususiyetleriyle incelenecektir. Ayrıca ülkede mülki teşkilat alanında yaşanan değişim vetiresinin buraya yansımaları irdelenecektir.