50-ta rocznica odkrycia „magicznych plamek” – najnowsze osiągnięcia w badaniach nad (p)ppGpp

Około 50 lat temu odkryto tzw. „magiczne plamki”, mediatory bakteryjnej odpowiedzi ścisłej, które później zidentyfikowano jako cztero- i pięciofosforan guanozyny (ppGpp i pppGpp; łącznie określane mianem (p)ppGpp). Początkowo wydawało się, że odpowiedź ścisła związana jest tylko z odpowiedzią bakterii na głód aminokwasowy, jednakże okazało się, że synteza (p)ppGpp zachodzi również pod wpływem innych stresów. Wspomniane alarmony występują u wszystkich poznanych gatunków bakterii oraz u roślin. W ostatnich latach poczyniono znaczące postępy w badaniach nad metabolizmem (p)ppGpp. Wiadomo też, że odpowiedź ścisła ma wpływ na wiele procesów komórkowych, z czego najlepiej poznano oddziaływanie na transkrypcję. Oprócz tego (p)ppGpp bierze udział w szlaku naprawy DNA związanym z transkrypcją. Dodatkowo, odpowiedź ścisła hamuje podziały komórkowe, głównie poprzez zatrzymanie replikacji DNA. (p)ppGpp ma także ważne znaczenie medyczne, jest niezbędne dla wirulencji wielu gatunków bakterii oraz do powstawania komórek przetrwałych, czyli komórek o zwiększonej tolerancji na wiele antybiotyków.